Στην έρευνα της Pisa του έτους 2009 για το επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων των μαθητών σε διάφορα αντικείμενα συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά η κατανόηση ηλεκτρονικού κειμένου. Δεκαέξι χώρες του ΟΟΣΑ (Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), μεταξύ των οποίων και η Σουηδία, και τρεις επιπλέον χώρες έλαβαν μέρος. Το αποτέλεσμα δεν δείχνει καμία άμεση συνάφεια μεταξύ της συχνότερης χρήσης του υπολογιστή και της καλύτερης κατανόησης ηλεκτρονικού κειμένου. Ωστόσο, σχετίζεται άμεσα η ικανότητα πλοήγησης/αναζήτησης σε σχετικές σελίδες του διαδικτύου και η καλύτερη κατανόηση περιεχομένου ηλεκτρονικού κειμένου. Με βάση αυτό οι συγγραφείς της έρευνας συνάγουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:
“Navigation is a key component of digital reading as readers “construct” their text through navigation. Thus, navigational choices directly influence what kind of text is eventually processed. Stronger readers tend to choose strategies that are suited to the demands of the individual tasks. Better readers tend to minimise their visits to irrelevant pages and locate necessary pages efficiently. However, PISA-results show that even when guidance on navigation is explicit, significant numbers of students still cannot locate crucial pages. The digital reading assessment offers powerful evidence that today’s 15-year-olds, the “digital natives”, do not automatically know how to operate effectively in the digital environment, as has sometimes been claimed.”
Η πλοήγηση/αναζήτηση είναι λοιπόν ένα κλειδί, σύμφωνα με την έρευνα, το οποίο προϋποθέτει ότι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διδάξουν πόσο αποτελεσματικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί το διαδίκτυο στην εκμάθηση. Έτσι το όνειρο του Luis Borges για μια παγκόσμια βιβλιοθήκη σε διαφορετικές μορφές μπορεί να γίνει πραγματικότητα αποφεύγοντας σελίδες «σκουπίδια» που βρίσκονται στο διαδίκτυο. Σ’ αυτή την παγκόσμια βιβλιοθήκη η εκμάθηση, η ανάγνωση και η συγγραφή δε θα αποτελούνται πλέον μόνο από κείμενο, αλλά από διαδραστική και συνδημιουργική τέχνη. Γι’ αυτό το σκοπό χρειάζεται ταχεία εκπαίδευση των δασκάλων.
Στο βιβλίο «The shallow – What the Internet does to our brain» οNicholas Carr εμβαθύνει περισσότερο σ’ αυτό το θέμα. Από την σύγχρονη έρευνα εγκεφάλου αντλεί το δεδομένο ότι η χρήση διαφορετικών εργαλείων, συμβατικών και πνευματικών, μεταβάλλει τη νευρολογική δομή του εγκεφάλου, πράγμα που οι ερευνητές έδειξαν ήδη από τον 18ο αιώνα, αλλά απορρίφθηκε από τους περισσότερους ερευνητές του 19ου. Μόλις τα τελευταία χρόνια πριν την αλλαγή της χιλιετίας βεβαιώθηκαν οι επιστήμονες ότι ο εγκέφαλος δεν παύει ποτέ να προσαρμόζεται και να μεταβάλλεται. Αναζητεί συστηματικά καλύτερες και πιο αποτελεσματικές μεθόδους για να αντικαταστήσει το μη αποτελεσματικό.
Το διαδίκτυο είναι τόσο επαναστατικό εργαλείο που προσφέρει μια πιο αποτελεσματική μέθοδο. Γράφει ο Carr: ο εγκέφαλός μου απαίτησε να τροφοδοτηθεί με αυτόν τον τρόπο από το διαδίκτυο· δεν ήταν ο τρόπος ανάγνωσής μου που είχε αλλάξει, αλλά ο τρόπος σκέψης μου. Αλλά εκτός του ότι το διαδίκτυο παρέχει ένα πλούσιο περιβάλλον προς ανάγνωση και γνώση, προκύπτει ένα σημαντικό πρόβλημα: «Προσπάθησε να διαβάσεις ένα βιβλίο λύνοντας ταυτοχρόνως ένα σταυρόλεξο! Αυτό είναι το πνευματικό περιβάλλον του διαδικτύου». Είναι λοιπόν ένα περιβάλλον γεμάτο από περισπασμούς, όπως και από εισερχόμενα mail, tweet, blog, διαδραστικές ιστοσελίδες, και σελίδες «σκουπίδια» σε μεγάλο εύρος. Όπως αναφέρθηκε συμπερασματικά πιο πάνω, αυτό απαιτεί εντός του σχολικού συστήματος εκπαιδευμένους δασκάλους που μπορούν να διδάξουν ανάλυση πηγών και μεθόδους αναζήτησης με λίγα λόγια, να διδάξουν πώς χρησιμοποιείται το διαδίκτυο ως παγκόσμια βιβλιοθήκη που εν δυνάμει είναι.
Με το βλέμμα στραμμένο στην έκδοση βιβλίων, σε ένα διαφημιστικό βίντεο για τον αγγλοσαξονικό εκδοτικό οίκο DorlingKindersley, μια νεανική φωνή διαβάζει κάποιους στίχους για την μελλοντική αγορά στο χώρο του βιβλίου με τίτλο ”TheFutureofPublishing”:
This is the end of publishing
and
books are dead and boring
no longer can it be said that
we like to read
my friends and I
Όταν το ποίημα τελειώσει, η κασέτα γυρίζει και η φωνή διαβάζει τους στίχους με την αντίθετη φορά. Τότε προβάλλει μια εντελώς διαφορετική εικόνα που εμπνέει ελπίδα (Διαβάστε τις παραπάνω σειρές από κάτω προς τα πάνω!).
Διαβάστε και ακούστε όλο το ποίημα εδώ:
Συντάκτης του άρθρου: LarsGöranBoström
Μετάφραση από τα σουηδικά: Βιργινία Ιωάννου
Πηγές:
Läsarnas marknad, marknadens läsare – en forskningsantologi SOU 2012:10 Redaktörer Ulla Carlsson och Jenny Johannisson Stockholm 2012
The Shallows. What the Internet is Doing to Our Brain του Nicholas Carr 2010
Nicholas Carr’s The Shallows. What the Internet is Doing to Our Brain“ and some implications for Net based learning av Luka Peters elearningeuropa.info Mars 2011
PISA 2009 Results: Students On Line Digital Technologies and Performance (Volume VI) OECD (2011)